Niepodległość Grenlandii

Rząd największej wyspy na świecie stara się przyspieszyć rozwój gospodarczy, dążąc do pełnej niezależności. Eksploatacja surowców może pomóc w osiągnięciu tych celów. Grenlandia, największa wyspa świata, ma powierzchnię 2,16 mln km2, co jest kilkakrotnie większe od Polski. Większość wyspy pokryta jest lodem, a jej populacja wynosi zaledwie 56,6 tys. osób, z Nuuk jako stolicą.

Do połowy XX wieku Grenlandia była kolonią duńską, a później uzyskała status terytorium autonomicznego. W ostatnich latach zyskała jeszcze większą autonomię, choć nadal jest częściowo zależna od Danii, zwłaszcza w polityce zagranicznej, obronnej i monetarnej. Grenlandia była członkiem Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej, ale opuściła ją w 1985 roku, obawiając się utraty kontroli nad łowiskami.

Gospodarka Grenlandii opiera się głównie na rybołówstwie, które jest głównym źródłem dochodów z eksportu. Jednakże w przyszłości planowane jest zwiększenie zamożności poprzez rozwój turystyki i eksploatację surowców na szeroką skalę.

Eksploatacja surowców może pomóc wyspie w dążeniu do pełnej niezależności, ale obecnie Grenlandia nie dysponuje wystarczającym kapitałem na ich wydobycie, a dotacje z Danii stanowią znaczącą część budżetu. Grenlandia wstrzymuje się z ogłoszeniem niezawisłości, obawiając się utraty tych subsydiów, które finansują m.in. programy socjalne. Duńczykom zależy na utrzymaniu obecnego statusu z powodów prestiżowych i politycznych, mimo że nie czerpią korzyści gospodarczych z tej relacji.

Zainteresowanie Arktyką wzrosło w ostatnich latach z powodu zmian klimatu oraz rywalizacji między Pekinem, Moskwą a Waszyngtonem. USA nie chcą, aby Chiny czy Rosja zdobyły przyczółek na wyspie ważnej dla ich bezpieczeństwa, dlatego od dekad utrzymują tam bazę wojskową.

Rosnąca pozycja Chin w wydobyciu surowców budzi niepokój w Unii Europejskiej, która chce zabezpieczyć długoterminowe dostawy surowców krytycznych dla transformacji cyfrowej i energetycznej. Na Grenlandii może znajdować się aż 25 z 34 surowców uznawanych przez Komisję Europejską za kluczowe. „Posiadamy wiele surowców o strategicznym znaczeniu dla Unii Europejskiej” – mówi Naaja H. Nathanielsen, grenlandzka minister.

Topnienie lodu otwiera nowe możliwości, a kraje takie jak Rosja i Chiny stają się bardziej asertywne w regionie. Ursula von der Leyen podkreśla potrzebę wzmocnienia partnerstwa między UE a Grenlandią.

W listopadzie 2023 roku UE podpisała z Grenlandią dokument o strategicznym partnerstwie na rzecz tworzenia zrównoważonych łańcuchów wartości surowców. Współpraca obejmuje rozwijanie projektów, modelów biznesowych i infrastruktury, wszystko w dialogu z mieszkańcami wyspy i z troską o środowisko.

UE dostrzega potencjał w zacieśnianiu współpracy z Nuuk. „To ważny krok w kierunku rozwoju odpornych łańcuchów wartości w UE i na Grenlandii” – ocenia Thierry Breton, komisarz ds. rynku wewnętrznego. Partnerstwo przyniesie korzyści obu stronom, pomagając Grenlandii dywersyfikować gospodarkę i tworzyć nowe miejsca pracy.

Otworzenie nowego biura UE w Nuuk w marcu 2024 roku ma ułatwić współpracę z rządem, sektorem prywatnym i społeczeństwem. Ursula von der Leyen określa to jako początek nowej ery partnerstwa UE-Grenlandia.

W przeszłości UE finansowała edukację na Grenlandii, aby wspierać zrównoważony wzrost gospodarczy. W latach 2014–2020 Grenlandia otrzymała 217,8 mln euro z budżetu UE, a w latach 2021–2027 wsparcie wyniesie 225 mln euro.

Dla Polski partnerstwo surowcowe z Grenlandią jest korzystne, choć obecnie relacje gospodarcze są marginalne. W 2023 roku import z Grenlandii wyniósł 15,4 mln euro, głównie ryby, a eksport do Grenlandii osiągnął około 0,7 mln euro, dominowały statki i łodzie.